کشاورزی ایران طی چهار دهه گذشته از وابستگی شدید به واردات به سمت خودکفایی در برخی محصولات اساسی حرکت کرده است. تولیدات کشاورزی با رشد ۵۰۰ درصدی همراه بوده و توسعه کشت گلخانه‌ای، افزایش بهره‌وری و ورود فناوری‌های نوین از مهم‌ترین عوامل این پیشرفت به شمار می‌آیند.

دوازدهمین نشست‌ از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «نقش آفرینی شرکت‌های پیشران در تحقق امنیت غذایی»، سه شنبه ۱۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ با میزبانی «مجمع کارآفرینان ایران» برگزار شد. در این نشست فعالان اقتصادی پیشینه گروه صنعتی خود و ظرفیت‌های کنونی آن در تولید محصولات و بازارهای صادراتی را تشریح کردند و نحوه نقش‌آفرینی گروه خود در تحقق امنیت غذایی کشور و تبدیل ایران به هاب غذای منطقه را مشخص کردند.

به گفته رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران در حال حاضر، سال گذشته واردکنندگان برای هر دو کیلوگرم برنج وارداتی، ملزم به خرید یک کیلوگرم برنج ایرانی بودند، امروز بخش عمده‌ای از برنج ایرانی در اختیار چند واردکننده بزرگ است و این مساله موجب کاهش عرضه در بازار شده که در نهایت منجر به افزایش قیمت این محصول شد. 

امنیت غذایی، مفهومی کلیدی در سیاست‌های توسعه‌ای جهان و به‌معنای دسترسی پایدار همه افراد به غذای کافی، سالم و مغذی است. در ایران، با وجود تولید سالانه ۱۳۰ میلیون تن محصولات کشاورزی، چالش‌هایی همچون تغییرات اقلیمی و خاک، تحریم‌ها و توزیع ناعادلانه منابع، تهدیدی جدی برای این امنیت محسوب می‌شود. 

در سال‌های اخیر، بازار برنج ایران تحت تاثیر تصمیمات متناقض دولتمردان و تغییرات مدیریتی دچار نوسانات شدید شده است، عده‌ای از مسوولان معتقدند که تولید داخل کل نیاز کشور را تامین می‌کند، عده‌ای هم معتقدند باید واردات صورت گیرد، در همین بی‌برنامگی امسال هم واردات کمتر شد هم تولید داخل ۲۰ درصد کاهش یافت.

گرانی اخیر قیمت سیب‌زمینی بار دیگر ناکارآمدی سیاست‌ها در حوزه کشاورزی را آشکار کرد، نبود الگوی کشت، تصمیمات ناگهانی و بی‌ثباتی در صادرات و واردات، بازار محصولات اساسی را به آشفتگی می‌کشاند اما دولت به جای برنامه‌ریزی بلندمدت، دنبال راه‌حل‌های موقت مانند واردات است اما قطعا تغییر رویکرد و تدوین سیاست‌های پایدار برای جلوگیری از تکرار چنین بحران‌هایی، ضرورت است.

دبیر انجمن واردکنندگان برنج گفت: کاهش واردات و مشکلات مالی واردکنندگان، به ویژه در تخصیص ارز، موجب شده تا قیمت برنج در بازار داخلی به سرعت افزایش یابد، اگر این روند ادامه پیدا کند، کمبود برنج و بحران قیمت در یک ماه آینده اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

بازار برنج ایران این روزها و در آستانه ماه مبارک رمضان و شب عید، با چالش‌های جدی از جمله کاهش تولید، کاهش واردات و احتکار توسط دلالان مواجه شده است؛ در این‌باره شفاف‌سازی آمار تولید، واردات به‌موقع، نظارت بر عرضه و مقابله با دلالی و احتکار، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند.

به گفته رئیس اتحادیه میوه و سبزی تهران، بازار سیب‌زمینی به دلایلی چون نبود الگوی کشت و بی‌توجهی دولت، در وضعیت بحرانی قرار گرفت و دستگاه‌های متولی امنیت غذایی مردم، هنوز به درستی نتوانسته‌اند این مشکل را رفع کنند.

در حالی که سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور طی سال‌های اخیر به دلیل رشد قیمت‌ها به نصف رسیده است، افزایش واردات برای کنترل قیمت هم نتوانست از نوسانات بازار و نارضایتی‌ مصرف‌کننده و تولیدکننده بکاهد، نبود شفافیت در قیمت‌گذاری، توزیع نامناسب گوشت وارداتی و نبود شفافیت در زنجیره تامین و عرضه، بازار این کالای اساسی را با چالش مواجه کرده است.